Τα trans λιπαρά θεωρούνται από τους πιο επικίνδυνους τύπους λιπαρών για την υγεία και, παρόλο που έχουν περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν σε αρκετά επεξεργασμένα τρόφιμα. Η γνώση γύρω από το τι είναι, πού κρύβονται και πώς επηρεάζουν τον οργανισμό είναι κρίσιμη για όποιον θέλει να προστατεύσει την καρδιά του και να κάνει πιο υγιεινές επιλογές.
Τι είναι τα trans λιπαρά
Τα trans λιπαρά (ή τρανς λιπαρά οξέα) είναι ακόρεστα λιπαρά που, λόγω επεξεργασίας, μετατρέπονται σε μια μορφή που αλλάζει τη δομή τους και τα καθιστά επιβλαβή για το σώμα.
Υπάρχουν δύο τύποι:
- Φυσικά trans λιπαρά: Παράγονται σε μικρές ποσότητες στο στομάχι των μηρυκαστικών ζώων (π.χ. αγελάδες, πρόβατα). Υπάρχουν σε μικρά ποσοστά σε γαλακτοκομικά και κρέας.
- Βιομηχανικά trans λιπαρά: Παράγονται τεχνητά κατά τη μερική υδρογόνωση φυτικών ελαίων – πρόκειται για τη βλαβερή μορφή που χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων.
Πού βρίσκονται τα trans λιπαρά
Παρόλο που πολλές χώρες έχουν θεσπίσει αυστηρούς περιορισμούς, τα trans λιπαρά συνεχίζουν να υπάρχουν σε πολλά προϊόντα.
Συνήθεις πηγές:
- Μαργαρίνες και φυτικά λίπη
- Βιομηχανικά αρτοσκευάσματα (μπισκότα, κρουασάν, ντόνατ)
- Τηγανητές πατάτες fast food
- Κατεψυγμένες πίτες και έτοιμα γεύματα
- Popcorn μικροκυμάτων
- Γλυκά με επεξεργασμένα έλαια
Προσοχή: Στις ετικέτες των τροφίμων μπορεί να αναγράφονται ως:«μερικώς υδρογονωμένα έλαια» – αυτό σημαίνει ότι περιέχουν trans λιπαρά, ακόμη και αν δηλώνεται “0g”.
Πώς επηρεάζουν την υγεία
Τα trans λιπαρά δεν προσφέρουν καμία θρεπτική αξία και έχουν άμεση αρνητική επίδραση σε πολλούς τομείς της υγείας.
Κίνδυνοι για τον οργανισμό:
- Αυξάνουν την LDL («κακή» χοληστερίνη)
- Μειώνουν την HDL («καλή» χοληστερίνη)
- Προκαλούν φλεγμονές στα αιμοφόρα αγγεία
- Αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού
- Σχετίζονται με διαβήτη τύπου 2
- Συνδέονται με αυξημένο κοιλιακό λίπος και παχυσαρκία
Τι δείχνουν οι έρευνες:
- Η κατανάλωση μόλις 2% των θερμίδων από trans λιπαρά αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας κατά 23%
- Χώρες που απαγόρευσαν τα trans λιπαρά (π.χ. Δανία, ΗΠΑ) είδαν σημαντική μείωση καρδιαγγειακών θανάτων
Τι λέει η νομοθεσία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα
Από τον Απρίλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει όριο:
- Μέγιστο 2 γραμμάρια trans λιπαρών ανά 100g λίπους σε όλα τα τρόφιμα
Ωστόσο:
- Ο κανόνας δεν ισχύει για τα φυσικά trans λιπαρά (σε γαλακτοκομικά/κρέας)
- Τα προϊόντα από χώρες εκτός ΕΕ μπορεί να μην ακολουθούν αυτόν τον περιορισμό
- Πολλές εταιρείες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν υλικά που περιέχουν κρυφά trans
Πώς να τα αποφύγεις στην πράξη
Το πιο σημαντικό βήμα είναι να διαβάζεις τις ετικέτες και να μειώνεις την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων.
Τι μπορείς να κάνεις:
- Απέφυγε προϊόντα με «μερικώς υδρογονωμένα έλαια»
- Προτίμησε σπιτικά γλυκά και σνακ, αντί για βιομηχανικά
- Μαγείρευε με ελαιόλαδο, όχι με μαργαρίνες
- Διάλεξε τρόφιμα με λιγότερα από 1g κορεσμένων και trans λιπαρών ανά μερίδα
- Προτίμησε φρέσκες ή ελαφρώς επεξεργασμένες τροφές
Τελικές σκέψεις
Τα trans λιπαρά είναι ίσως από τις πιο επικίνδυνες ουσίες που μπορούν να βρεθούν στη διατροφή μας. Χωρίς να προσφέρουν καμία διατροφική αξία, καταστρέφουν την υγεία της καρδιάς, αυξάνουν τις φλεγμονές και προωθούν την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι η σωστή ενημέρωση, η προσεκτική επιλογή προϊόντων και η επιστροφή σε πιο φυσικές, μη επεξεργασμένες τροφές.
