Η ζάχαρη έχει κατηγορηθεί για πολλά – από την παχυσαρκία και το διαβήτη έως την πτώση της ενέργειας και τις εναλλαγές διάθεσης. Τα τελευταία χρόνια, κυκλοφορεί όλο και πιο συχνά η άποψη ότι η ζάχαρη είναι τόσο εθιστική όσο τα ναρκωτικά, όπως η κοκαΐνη. Αλλά τι ισχύει πραγματικά;
Πώς δρα η ζάχαρη στον εγκέφαλο
Η ζάχαρη προκαλεί έκκριση ντοπαμίνης, της “ορμόνης της ευχαρίστησης”, ειδικά όταν καταναλώνεται σε μορφή γλυκών, παγωτών ή επεξεργασμένων τροφίμων. Αυτός ο μηχανισμός επιβράβευσης είναι ίδιος με εκείνον που ενεργοποιείται και με άλλες εθιστικές ουσίες.
Ωστόσο, η διαφορά είναι στο μέγεθος και τη διάρκεια της επίδρασης:
-
Τα ναρκωτικά προκαλούν ισχυρή και άμεση έκρηξη ντοπαμίνης
-
Η ζάχαρη έχει πιο ήπια και ελεγχόμενη επίδραση, εκτός αν καταναλώνεται συστηματικά και σε υπερβολές
Τι δείχνουν οι μελέτες
Σε πειράματα με ζώα:
-
Αρουραίοι παρουσίασαν συμπεριφορά εξάρτησης από ζάχαρη, παρόμοια με την εξάρτηση από ουσίες
-
Όταν τους στέρησαν τη ζάχαρη, εμφάνισαν άγχος, νευρικότητα και παρορμητικότητα
Στον άνθρωπο:
-
Δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία ότι η ζάχαρη προκαλεί φυσική εξάρτηση όπως η νικοτίνη ή η ηρωίνη
-
Πολλοί όμως αναφέρουν δυσκολία στο να μειώσουν ή να διακόψουν τη ζάχαρη
-
Η συναισθηματική κατανάλωση και η υπερβολική πρόσληψη σε επεξεργασμένες μορφές συνδέεται με συμπτώματα παρόμοια με τον εθισμό
Τι ισχύει τελικά;
Αλήθεια:
Η ζάχαρη ενεργοποιεί τα ίδια κέντρα ανταμοιβής στον εγκέφαλο με τα ναρκωτικά. Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί άνθρωποι τη λαχταρούν έντονα και δυσκολεύονται να τη σταματήσουν.
Μύθος:
Δεν προκαλεί φυσιολογική εξάρτηση όπως τα ναρκωτικά. Δεν δημιουργεί σωματική στέρηση σε όσους την κόβουν, ούτε έχει ψυχοτρόπες ιδιότητες.
Η “εξάρτηση” από ζάχαρη σχετίζεται περισσότερο με συνήθεια, συναισθηματική κατανάλωση και συμπεριφορές ανταμοιβής, παρά με χημική εξάρτηση.
Πώς να περιορίσεις την υπερκατανάλωση ζάχαρης
-
Μην την κόψεις απότομα – μείωσε σταδιακά για να αποφύγεις αντιδραστικά ξεσπάσματα
-
Απόφυγε κρυμμένη ζάχαρη σε δημητριακά, σάλτσες, «υγιεινά» σνακ
-
Επίλεξε φυσικές γλυκές τροφές όπως φρούτα, μέλι, κορινθιακή σταφίδα
-
Κατανάλωσε επαρκή πρωτεΐνη και φυτικές ίνες, που βοηθούν στον κορεσμό
-
Βρες εναλλακτικούς τρόπους ανταμοιβής πέρα από το φαγητό (π.χ. βόλτα, μουσική)
